BENLİK DUYGUSU

Başkalarından farklı, ayrı bir beden ve zihin olarak tanımlanan benlik duygusu çocuklarda 18 aylık olmadan önce gelişmez. 18. aydan sonra çocuklar “ben”, “benim” demeye başlarlar. Sahip olma kavramları gelişir. Kendilerini zararlardan korumaya çalışırlar. Duygularının incindiğini belli ederler. Kendilerine güven geliştirip kendi başlarına bir şey yapmaya çalışırlar. “Hayır” diyerek ve inatlaşarak kendilerinin ayrı bir varlık olduğunu gösterip, bağımsızlaşmak isterler.

3 yaşından sonra çocuklar kendilerini başka çocuklarla kıyaslamaya başlarlar ve bu şekilde kendilerini değerlendirirler. “Benim topum daha büyük”, “ben hızlı koşarım”, “benim bebeğim daha güzel”, “ben büyüyüm” diyerek kendilerini ve sahip olduklarını değerlendirirler. Başkalarıyla kendilerini kıyaslama, gelişen benlik duygusu sonucudur. Bu tür kıyaslamalar aynı zamanda benlik duygusunu güçlendirir. Ailenin 3-6 yaş arası çocuğun benlik duygusunu geliştirmesinde önemli etkileri vardır. Bu dönemlerde çocukların sorumluluk almaları ve ailelerine katkıda bulunmaları sağlanmalıdır. Aileye yaptıkları bu basit işler ve katkılar, güç, yapabilme, başarabilme ve üstünlük duygunu geliştirir. İlgilenerek, anlattıklarını dinleyerek, yaptıklarını yakından gözlemleyip onları ve başarılarını takdir ederek, yaptıklarını evde sergileyerek ve överek çocuklara değerli ve yetenekli oldukları hissettirilmelidir. Bu dönemlerde çocuklara abartılı övgü verilmemelidir çünkü çocuklar kendilerini diğer çocuklarla kıyasladıklarında kendilerinin mükemmel olmadığını göreceklerdir. Bunun yerine çocuğun başarılı olduğu bazı alanlar bulup bu alanlarda fazla övgü verilmesi yoluna gidilmelidir. Çocuğun güçlü yanları öne çıkartılıp, vurgulanmalı ve övülmelidir. Başarılı olmadığı konularda, kendisini arkadaşlarıyla kıyaslayıp bazı yetersizliklerini gördüğünde ve bunu paylaştığında durum inkar edilmemeli, kabul edilmeli, çocuğa başarılı olduğu alan gösterilmeli ve herkesin her şeyde mükemmel olamayacağı örneklerle anlayabileceği şekilde anlatılmalıdır. Çocukların iyi yapabildiğimiz şeyler olduğu gibi iyi yapamadığımız şeylerin de olduğunu anlamaları gerekir.

Okul öncesi çocuklar çevreyi ve dünyayı gözlemlerler. Kendilerini çevreyle kıyaslarlar. Bunlar sonucunda ve yaşam konusunda deneyim kazandıkça da benlik duygularını geliştirirler. Okul çocukluğu dönemine geldiklerinde, kim ve ne olduklarını arama ve benlik geliştirme süreci devam edecek ve bu süreç yıllarca sürecektir. Okul çağında çocuklar okulda, sporda, sanatta, oyunda, bilgisayarda ve sosyal aktivitelerde üstünlük sağlamak ve benlik duygularını geliştirmek için çabalayacaklardır. Bu dönemde gelişen benlik duyguları edindikleri başarılarla yakından bağıntılı olup başarı üzerine kurulu bir benlik olacaktır. Ayrıca başarılı ve becerikli olabilecekleri alanlarla ilgilenip bu alanlardaki yeteneklerini geliştireceklerdir. Başarısız ve beceriksiz oldukları alanlardan kaçarak uzak duracaklar, bu alanlarda becerilerini geliştirmeyeceklerdir. Ailelerin çocukların bu becerilerini geliştirmedikleri ve uzaklaştıkları alanlar konusunda dikkatli davranmaları gereklidir. Çocuklar bir güçlükle karşılaştıklarında ailelerinden yardım almaya ihtiyaç duyabilirler. Bu yardım ihtiyaçlarına karşı da duyarlı olunmalıdır. Başarılı olmadıkları alanlarda çaba gösteriliyorsa çabalar övülmelidir. Çabanın başarı kadar önemli olduğu belirtilmeli ve bu husus çocuğa anlatılmalıdır. Çabayla başarılı bir alan oluşturulabilir ve çaba, güçlü bir benlik duygusu geliştirmeye neden olabilir.