ÇOCUKLARDA İDRAR ELDE ETME YÖNTEMLERİ

Çocuklarda böbrek ve idrar yolları hastalıklarının araştırılması ve tanısının konulmasında idrar incelemesinin önemi büyüktür. Bu nedenle çocuk hastalarında idrar incelemesi ve kültürü için uygun koşulda idrar elde edilmelidir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda uygun idrar elde etme düşünüldüğünden zor bir iştir.

Çocuklarda dört yöntemle idrar elde edilir: 

İdrar torbası takarak idrar elde etme

Temiz yakalama ile idrar elde etme

Orta akım idrarını alma

Sonda (kateter) ile idrar elde etme

Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme

İdrar torbası takarak idrar elde etme:

Genellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda, idrar kontrolü olmayan olgularda özellikle de ayaktan takip edilen hastalarda başvurulan bir yöntemdir. Fakat idrar kültürü,  idrar torbası ile elde edilen idrardan yapıldığında, dıştan bulaşan mikroplar (kontaminasyon)  nedeniyle idrar kültüründe sıklıkla mikrop üremektedir. Yapılan temizliğe göre idrar kültüründe doğruluk oranı %40-90 düzeylerindedir. İdrarda mikrop taşımayan olgularda, idrar torbası yöntemiyle idrar alınıp, kültür yapılır ise  %10-60 oranında yalancı olarak idrarda mikrop üreme gözlenir. Bu nedenle idrar torbasının takılma ve idrar elde etme kurallarına titizlikle uymak gerekir.

Öncelikle idrar torbası takacak kişinin el temizliği önemlidir. Eller sabunla uygun şekilde yıkanmalıdır.  Sıvı ve krem sabunlar uygun değildir. Kağıt havlu ile el kurulanır. Uygunsa havada kendiliğinden kuruma daha uygundur. Bebeğin cildindeki yağ, pudra, krem bulunması torbanın yapışmasını azaltır. Cildin temiz ve kuru olması önemlidir. Bunun için bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Steril gazlı bezler (petler) ile sabun ve su ile önce genital bölgeler ve deri kıvrımları yıkanır ve silinir. Kız çocuklarında vajen yaprakları ve kıvrımlar iyice temizlenmelidir. Erkek çocuklarda önce yumurtalık üstleri, sonra penis ve sünnet derisi, sünnet derisinin iç kısım temizliği önemlidir. Sonra kız ve erkek çocukta genital bölge temizliğinden sonra makat ve çevresi aynı şekilde temizlenir. Bu temizlikte kuru banyo sabunu kullanılır.  Sıvı ve krem sabunlar kalıntı bıraktığı için tercih edilmez. Bu tür temizliğin iki kez yapılması daha uygundur. Temizlikten sonra bebeğin derisi kurulanmaz.  Kendiliğinden havada kurumaya bırakılır.

Bebeğin temizlenmiş derisi havada kuruduğunda, artık torba takılabilir. İdrar torbası koruyucu kılıfından çıkartılır. Yapışkan kısmının üstündeki parça, alt kısmından tutularak, torbanın yapışkan kısmından kaldırılır. Yapıştırma öncesi derinin kuru olduğundan emin olunmalıdır. Kız çocuklarında deri kıvrımları gerilerek vajen görünür hale getirilir. İdrar torbasının yapışkan kısmı ilk olarak vajen-makat arasından başlanarak, idrar torbasının dar parçasının vajen ve makat arasına yapıştırılmasına dikkat edilerek, önce burası yapıştırılır ve  daha sonra da torbanın diğer kısımları aşağıdan yukarıya doğru yapıştırılır. Erkek çocukta ise tam tersi yukarıdan aşağıya doğru, çocuğun penisi torbanın içinde kalacak şekilde yapıştırılır. İlk yapıştırmadan sonra idrar torbasının yapışkan kısmı tekrar aşağıdan yukarıya doğru deriye hafifçe bastırılarak, kırışıklık oluşturmadan sıkıca yapışması sağlanır. 

Bebekler, idrar torbası takıldıktan sonra dik pozisyonda tutulmalıdır. İdrar torbası takıldıktan sonra 30 dakikada idrar elde edilmez ise torba daha fazla bekletilmemelidir. Torba değiştirilmelidir. İlk torba çıkartılır. Temizlik tekrar yapılıp, kurallara uygun yeni bir torba takılır.

Son 1-2 saat idrar yapılmadığı gözlemlenmiş bebekler, önce beslenir ve 30 dakika sonra gene idrar yapmamış ise bu dönemde idrar torbası takılarak idrar elde etmeye çalışılır. Bu koşulların sağlanması uygun bir şekilde idrar elde etmeyi kolaylaştırabilir.

Temiz yakalama ile idrar elde etme

Tuvalet eğitimini tamamlamamış bebeklerde idrar almak için başvurulan bir yöntemdir. İdrar yakalamak için 30-60 dakika beklenmesi gerekebilir. İlk denemede başarı şansı %64dür. Bu yöntemde iki kişi olması uygun olur.

İdrar torbası takarak idrar elde etmede olduğu gibi bebeğin genital bölgesi temizlenmelidir. İdrarı elde edecek kişilerin de uygun şekilde el temizliği yapmaları gerekir.

Beslenmesi sağlanmış ve idrar yapmamış bebekte idrarı temiz yakalamak için bazı uyarılar yaparak veya masajla idrar elde edilir. Bir kişi uygulama yaparken diğer kişi idrarı yaklar.

Temiz yakalama ile idrar elde etmede uygulanacak yöntemler:

- İdrar torbası (mesane) bölgesine (Suprapubik bölgeye)  5 dakika iyice ıslatılmış gazlı bez uygulaması.

-Soğuk suya batırılmış gazlı bez ile suprapubik bölge derisine nazik uyarılar oluşturma (Quick-Wee yöntemi)

-Suprapubik bölgeye 30 saniye masaj yapma

- Yüzükoyun şekilde yere parelal kaldırılan bebeğin paraspinal bölgesine (Omur iliğin yan bölgesine) sertçe 30 saniye bası uygulaması veya masaj yapma (Perez refleksi)

Orta akım idrarını alma:

İdrar kontrolü olan çocuklarda tercih edilen yöntemdir. Doğru uygulandığında güvenirliliği yüksek düzeydedir. Sabun ve su ile kız ve erkek çocukların genital bölgeleri iyice temizlenir. Alınacak idrarın genital bölgede deriye veya herhangi bir yere değmemesi gereklidir. Bunun için kız çocuklarında vajen yaprakları aralanarak ve gerilerek; erkek çocukta sünnet derisi geri çekilerek; çocuklar işemeye başlar ve kesintisiz işerken, ilk idrar değil, işemenin ortasında örnek direkt olarak toplama kabına alınır.

Sonda (kateter) ile idrar elde etme:

Bebeklerde ve idrar kontrolü başlamamış küçük çocuklarda kullanılan bir yöntemdir. Doğruluk oranı çok yüksektir. Dışarıdan mikrop bulaşma oranı çok düşüktür. Deneyimli kişilerce uygulanır.  Seçilmiş hastalarda tanının doğrulanması  için kullanılır. Torba kültüründe şüpheli üreme olanlarda  veya enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etmetercih edilmeyen veya bu yöntemin uygulanma koşulu olmadığı durumlarda uygulanan bir yöntemdir.

Son 1-2 saat idrar yapılmadığı gözlemlenmiş bebekler, önce beslenir ve 30 dakika sonra gene idrar yapmamış ise bu dönemde sonda takılarak idrar elde etmeye çalışılır. Öncelikle Sonda (kateter) takacak kişinin el temizliği sağlanır.  Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Anne veya yardımcı tarafından bebek uygun bir şekilde tutulur. İdrar torbası takılacak gibi genital bölge ve makat temizliği yapılır. Sonra sonda takacak kişi steril ameliyat eldiveni giyer ve genital bölge mikrop öldürücü sıvı dezenfektanlarca tekrar silinir. Steril şekilde deklikli bir ameliyat bezi açılır. Steril şekilde silinmiş genital bölge, delikli bezin ortasında kalacak şekilde ameliyat bezi serilir. Mikrop öldürücü sıvı dezenfektanın idrara bulaşmaması için genital bölge steril su veya serum fizyolojik ile steril gazlı bezler kullanarak tekrar temizlenir. Sonda takacak kişi yeni bir steril ameliyat eldiveni giyer. Kendinden jelli (kaygan)  bebek için uygun çapta olan sonda (6-8 Fr) açılır ve uçuna enjektör takılır. İdrar kanalının dış ağzı görünür hale getirilir. Çocuğun idrar kanalı (üretral) anotomisine göre, erkeklerde penis gerilerek sonda ilerletilir. Yeteri kadar ilerletildikten sonra sondadaki enjektöre idrar çekilir.

Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme:

Doğruluk oranı en yüksek yöntemdir. Yenidoğanlar ve küçük bebeklerde, özelliklede hastanede yatanlarda kullanılan; uygulaması basit ve nispeten ağrısız bir yöntemdir. Damar girişiminden daha ağrılı değildir. Bir yaşından sonra fizyolojik ve anotomik nedenlerden dolayı uygulamak zordur ve bu nedenle bir yaşından sonra uygun bir yöntem değildir.

Son 1-2 saat idrar yapılmadığı gözlemlenmiş bebekler, önce beslenir ve 30 dakika sonra gene idrar yapmamış ise bu dönemde enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etmeye çalışılır. Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Yardımcı tarafından uygun bir şekilde tutulur. Mümkünse ultrosonografi ile idrar torbası ve torba içindeki idrar olup olmadığı değerlendirilir. Bebek sırt üstü yatarken bebeğin kalça kemiğinin ön yüzü üstü ve alt karın bölgesi  orta hattı mikrop öldürücü sıvı dezenfektanlarca (batikon) silinerek antisepti sağlanır. İşelmi yapacak kişi steril ameliyat eldiveni giyer. Girilecek bölge delikli bezin ortasında kalacak şekilde steril ameliyat bezi serilir. Uygun ve en ince iğne takılmış enjektör ile deriden 10-20 derece açı yapılacak şekilde,  kalça kemiğinin ön yüzünün altına doğru enjektör yukarıdan aşağıya şekilde 2-3 cm derine sokulur. İğne 1 cm ilerletilirken sonra  enjektörde negatif basınç  uygulayarak ilerletmek uygundur. İdrar enjektörle elde edilince enjektör çıkartılır. İlk denemede idrar elde etme başarı şansı %80-90'dır. İdrarda kanama şeklinde yan etki görülme oranı %1-2'dir. Tedavi gerekmez.

İDRAR TORBASI

GENİTAL BÖLGENİN STERİL GAZLI BEZLERLE TEMİZLENMESİ

İDRAR TORBASININ STERİL KILIFTAN ÇIKARTILMASI

İDRAR TORBASININ KIZLARDA TAKILMASI

İDRAR TORBASININ ERKEKLERDE TAKILMASI

İDRAR TORBASININ ÇIKMAMASI İÇİN YAPIŞAN YERLERİN ÜSTTEN BASTIRILMASI

Orta akım idrarını alma:

İdrar kontrolü olan çocuklarda tercih edilen yöntemdir. Doğru uygulandığında güvenirliliği yüksek düzeydedir. Sabun ve su ile kız ve erkek çocukların genital bölgeleri iyice temizlenir. Alınacak idrarın genital bölgede deriye veya herhangi bir yere değmemesi gereklidir. Bunun için kız çocuklarında vajen yaprakları aralanarak ve gerilerek; erkek çocukta sünnet derisi geri çekilerek; çocuklar işemeye başlar ve kesintisiz işerken, ilk idrar değil, işemenin ortasında örnek direkt olarak toplama kabına alınır.

Sonda (kateter) ile idrar elde etme:

Bebeklerde ve idrar kontrolü başlamamış küçük çocuklarda kullanılan bir yöntemdir. Doğruluk oranı çok yüksektir. Dışarıdan mikrop bulaşma oranı çok düşüktür. Deneyimli kişilerce uygulanır.  Seçilmiş hastalarda tanının doğrulanması  için kullanılır. Torba kültüründe şüpheli üreme olanlarda  veya enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etmetercih edilmeyen veya bu yöntemin uygulanma koşulu olmadığı durumlarda uygulanan bir yöntemdir.

Son 1-2 saat idrar yapılmadığı gözlemlenmiş bebekler, önce beslenir ve 30 dakika sonra gene idrar yapmamış ise bu dönemde sonda takılarak idrar elde etmeye çalışılır. Öncelikle Sonda (kateter) takacak kişinin el temizliği sağlanır.  Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Anne veya yardımcı tarafından bebek uygun bir şekilde tutulur. İdrar torbası takılacak gibi genital bölge ve makat temizliği yapılır. Sonra sonda takacak kişi steril ameliyat eldiveni giyer ve genital bölge mikrop öldürücü sıvı dezenfektanlarca tekrar silinir. Steril şekilde deklikli bir ameliyat bezi açılır. Steril şekilde silinmiş genital bölge, delikli bezin ortasında kalacak şekilde ameliyat bezi serilir. Mikrop öldürücü sıvı dezenfektanın idrara bulaşmaması için genital bölge steril su veya serum fizyolojik ile steril gazlı bezler kullanarak tekrar temizlenir. Sonda takacak kişi yeni bir steril ameliyat eldiveni giyer. Kendinden jelli (kaygan)  bebek için uygun çapta olan sonda (6-8 Fr) açılır ve uçuna enjektör takılır. İdrar kanalının dış ağzı görünür hale getirilir. Çocuğun idrar kanalı (üretral) anotomisine göre, erkeklerde penis gerilerek sonda ilerletilir. Yeteri kadar ilerletildikten sonra sondadaki enjektöre idrar çekilir.

Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme:

Doğruluk oranı en yüksek yöntemdir. Yenidoğanlar ve küçük bebeklerde, özelliklede hastanede yatanlarda kullanılan; uygulaması basit ve nispeten ağrısız bir yöntemdir. Damar girişiminden daha ağrılı değildir. Bir yaşından sonra fizyolojik ve anotomik nedenlerden dolayı uygulamak zordur ve bu nedenle bir yaşından sonra uygun bir yöntem değildir.

Son 1-2 saat idrar yapılmadığı gözlemlenmiş bebekler, önce beslenir ve 30 dakika sonra gene idrar yapmamış ise bu dönemde enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etmeye çalışılır. Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Yardımcı tarafından uygun bir şekilde tutulur. Mümkünse ultrosonografi ile idrar torbası ve torba içindeki idrar olup olmadığı değerlendirilir. Bebek sırt üstü yatarken bebeğin kalça kemiğinin ön yüzü üstü ve alt karın bölgesi  orta hattı mikrop öldürücü sıvı dezenfektanlarca (batikon) silinerek antisepti sağlanır. İşelmi yapacak kişi steril ameliyat eldiveni giyer. Girilecek bölge delikli bezin ortasında kalacak şekilde steril ameliyat bezi serilir. Uygun ve en ince iğne takılmış enjektör ile deriden 10-20 derece açı yapılacak şekilde,  kalça kemiğinin ön yüzünün altına doğru enjektör yukarıdan aşağıya şekilde 2-3 cm derine sokulur. İğne 1 cm ilerletilirken sonra  enjektörde negatif basınç  uygulayarak ilerletmek uygundur. İdrar enjektörle elde edilince enjektör çıkartılır. İlk denemede idrar elde etme başarı şansı %80-90'dır. İdrarda kanama şeklinde yan etki görülme oranı %1-2'dir. Tedavi gerekmez.