BEBEKLERE MASAJ

Bebeklerde masaj, bebekle anne arasındaki duygusal bağı güçlendiren, fiziksel ve psikososyal gelişimi destekleyen, etkin bir iletişim aracıdır.

Bebek kucağa alındığında, dokunulduğunda, okşandığında dokunma duyusu aracılığıyla çevresiyle iletişim kurar ve çevresini tanır.Dokunma vücut temasını sürdürmek, güvencede olma duygusunu güçlendirmek ve  çevresini algılamasıaçısından yenidoğan için çok önemlidir. Çocuğun dokunma duyusunun uygun şekilde uyarılması psikososyal gelişimini olumlu yönde etkiler.

Bebeklerde dokunma-masaj anne-babanın veya bakıcının bir bebeğin, çocuğun yüz, boyun, göğüs, kollar ve eller, karın, bacak ve ayaklar ile sırt bölgesine yumuşak bir şekilde okşayarak dokunması; deri, derialtı yağ dokusu, kaslar, dolaşım ve lenf sisteminin mekanik ve sinirsel yolla uyarılmasıdır. Bu şekilde uyarılmanın sağlanması, bebeklerde birçok olumlu etki ve  yarar sağlamaktadır.

Bebeklerde dokunma ve masaj stres hormonlarının (katekolominler) düzeyini azalttır, serotonin (insanda mutluluk, canlılık ve zindelik hissi veren hormon) düzeyini artırır.  Kan akışını hızlandırdığı için, dokulara giden oksijen miktarını arttırır. Beyin dalgalarını olumlu yönde değiştirir, solunum ve dolaşımı düzeltir, sindirim ve boşaltım sistemini uyarır. Kas, sinir ve iskelet sisteminin, sinir-kas koordinasyonun gelişimini destekler.Motor gelişmeyi ve koordinasyonu sağlar.  Lenf akışını düzenler, toksinleri uzaklaştırarak, bağışıklık sistemini güçlendirir, böylelikle bebeklik çağında sıklıkla görülen nezle, grip gibi enfeksiyonlara karşı direnç kazandırır. Besinlerin hızlı emilimini sağlar, böylelikle bebeklerin kilo alımını hızlandırır. Enfeksiyonu, anksiyeteyi, ağrıyı, konjesyonu , gaz ve koliği azaltır.

Bebeklerde dokunma ve masajın, anne ve bebeğe çok önemli psikolojik  etkileri vardır. Anne-baba ve bebek arasındaki bağı güçlendirir, etkileşimi, bebeğin sosyalleşmesini, uyku bütünlüğünü, derinliliğini sağlar.Dokunma duyusu, anne-bebek bağlanma sürecini sağlamlaştırır, aralarındaki güven duygusunu pekiştirir  ve bebeğe güvende olduğu hissini verir.. Gerginlik, endişe ve korkuyu azaltır; sakinlik ve rahatlama sağlar. Annenin bebeğini sakinleştirdiğini görmesi, annelik duygusunu kısa sürede kazanmasını ve kendine güven geliştirmesini sağlar. Bebeklerde dokunma ve masaj bebek için uyarıcıdır, hareketliliği, beden imajı, benlik saygısı ve kendine güveni artırır.  Genel sağlığı korur.

Sağlıklı bir yeni doğana masaj hastaneden eve geldikten sonra, annenin kendini hazır hissettiği zamanda başlanmalıdır.Masaj her gün ve doğru zamanda yapılmalıdır. Bebeğin aç olmadığı, huzurlu ve masaja hazır olduğu bir zaman dilimi seçilmelidir.  Bebeğe masaj yapmak için en ideal zaman bebek doyurulduktan ve gazı çıkartıldıktan  1 saat sonra, rahat ve sakin olduğu bir zamandır. Masaj asla mekanik bir rutin olmamalıdır.  Masajın yapılacağı rutin bir saat konulamaz. Bebek yorgun ve huysuz bir dönemindeyse  veya masaja olumlu karşılık vermiyor ve huzursuzlaşıyorsa masaj yapılmamalıdır.

Yenidoğan bir bebek için 5dakikalık ve okşama tarzı bir masaj yeterlidir. 7-8 dakikadan fazla olmamalıdır.  Bebek bir ayı geçince 10 dakika, daha büyük bebeklere 20 dakikaya kadar masaj yapılabilir. Emeklemeye başladıktan 6-7 ay sonra o bebeğin rahatlaması için daha fazla masaj yapmak gerekebilir.

Bebeğe masaj yapılan odanın ısısı, bebeğin banyo yapacağı oda ısısı ayarında, 25 derece olmalıdır.Yenidoğana masaj, hava akımı olmayan bir ortamda; yatak, karyola veya alt değiştirme masası gibi düz bir yüzeyde, uygun bir havlunun üstüne sırtüstü yatırılarak yapılmalıdır. Masaj yapılan yerde bebeğin üzerine düşebilecek nesneler, çay/kahve gibi sıcak içecekler bulundurulmamalıdır.Kullanılacak malzemeler ulaşabilecek uzaklı olmalıdır.

Masajı yapacak anne ( veya baba) sabunla elleri uygun şekilde yıkamalıdır. Masaj yaparken ellerin uygun ısıda olmasına, tırnakların kısa olmasına, yüzük, bileklik gibi takıların çıkarılmış olmasına dikkat edilmelidir. Anne önce kendisi rahatlatmalı ve masaj için hazır hale gelmelidir. Yaklaşık 15 dakika içersinde de  rahatsız edilmeyeceğinden emin olmalıdır. Masaj yapacak anne yatmakta olan bebeğin karşısına geçmeli, bebekle göz teması sağlamalı ve masaj süresince göz teması devam ettirilmelidir. Anne masaj sırasında bebekle sürekli sözsel iletişim halinde olmalı, bebeğe  sevgi sözleri söylemelidir. Odada arka fonda sakin bir müzik çalınabilir, bu anne ve bebeklerin hoşuna gider. Masajın etkili olabilmesi ve  masajda bebeğin hassas cildinin sürtünmeden tahriş olmasını engellemek için, yumuşak formüllü bir bebek yağı kullanılmalıdır. İlk günlerde bebekler oldukça yakın tutulmalı ve bebeklere açıkta kalma hissi  yaşatılmamalıdır. Bu nedenle ortamı sıcak ve ılık tutmak ve masaj yapmadığınız vücut kısımlarını bir battaniye ile kapatmaya ek olarak, bebeğinizin etrafını havlu ile sararak ekstra destek ve bir koza etkisi sağlamak gereklidir.

Anne masaj yaparken bebeğini öpüp okşamalı, bebekle devamlı konuşmalı,  bebeğinin masaja katılmasın ve bundan zevk almasını sağlanmalıdır.Genellikle bebeklere masaj yapmanın ne özel bir tekniği ne de belli bir sırası vardır. Bebek için bir rahatlama ve rahatlatma tekniği olan masajın temeli, eller yardımıyla bebeğin tüm vücüduna yumuşak dokunuşlar yaratmaktır.  Masaj sırasında, masaj yapılan bölge, anne ellerinden fazla küçükse, parmak uçlarıyla masaj yapılmalıdır. Anne bebeğin hoşuna giden hareketleri hemen keşfeder. Masaj sırasında tüm hareketler yavaş ve dengeli olmalıdır. Annenin stres almasını gerektirecek bir şey yoktur. Masaj her şeyin ötesinde, anneye ve bebeğine huzur veren eğlenceli bir etkinlik olmalıdır.

Bebekler kendileri için hem fiziksel hem de duygusal olarak neyin iyi olduğunu anlatabilirler. Masaj sırasında rahatlık hissettiklerinde, rahatlık işaretleri olarak  mutluluk sesleri (ör. cıvıldanma), bağırsak sesleri (kolay gaz çıkartma), aynı tonda parlayan cilt, kolay nefes alıp verme, parlak gözler, size odaklanabilme ve çevreyi rahat algılama, esnemekten zevk alma, emme, kendi ellerini veya ayaklarını sıkma, ağlamama bulguları gösterirler.  Masaj sırasında stres çekiyor ise stres işaretleri olarak hıçkırık, renk değişmesi (ör. soluk veya beneklenme), size odaklanamama, huzursuzluk, aşırı hassasiyet, ilgilenmeme, aşırı kıvrılma ve ağlama bulguları sergilerler. Bazen de tıpkı bizim gibi olan-biten hakkında karmaşık hisleri vardır ve “tamam” ve “tamam değil” mesajlarını aynı zamanda verebilirler.

Anne masaj sırasında bebeğin verdiği tepkileri kontrol etmelidir.  Eğer bir bölge  masaj yapıldığında bebek ağlar veya huysuzlanırsa, bebek güçlü stres işaretleri veriyorsa, masaj yapma bırakılmalıdır ve ihtiyaçlarına cevap verilmelidir. Ağlama bir dakikadan fazla süserse, masaj tamamen bırakılmalıdır. Başka bölgeye geçince bebek stres işaretleri göstermiyor ise masaja devam edilir.  Eğer karışık mesajlar veriyorsa, durulur,  durumdan emin olunur ve tekrar denenir.  Eğer stres devam ederse durulmalıdır. Eğer sakinleşirse her şeyin yolunda gittiğinin göstergesidir. Eğer bebeğiniz masaj sırasında rahat ise her şey iyi ve mükemmeldir. Mesaja devam edilir. Anne masaj sırasında bebeğin duygularına saygı göstermelidir.Anne masaj sırasında başka hiçbir şeyle ilgilenmemelidir.

Masaj yaparken önce eller hafifçe yağlanmalıdır. Masaj yapılacak bölge soyulur. Masaj yapılacak bölgeye önce tutulur ve beklenir. Sonra hafif dokunuşlar, sıvazlamalar yapılarak masaj başlanır. Bebek alıştıkça eller hafifçe bastırılır. Hareketler pozitif, yavaş ve ritmik olmalıdır. (Hızlı, düzensiz ve hafif parmak vuruşları bebeği rahatsız eder.) Masaja başlandıktan sonra bebek halinden memnun görünüyorsa masaja devam edilir. Eğer masaj onu fazla hareketlendirdiyse o bölge avuç da tutulup biraz beklenir.Masaja bebeğin başından başlanmalıdır. Sonra kollarına,göğüs bölgesine, karına, sırta ve bacaklara uygulanır.   

Kafa ve yüz masajı:Önce bebeğin başı yüzü okşanır. Parmak uçları bebeğin kaşlarına gelecek şekilde bebeğin kafası arkadan kavranır. Parmaklarla bebeğin kafası arkaya doğru hafifçe sıvazlanır.Bu işlem birkaç kez yapılır. Her iki elin baş parmağı bebeğin alnına konulur, şakaklara doğru hareket ettirilir, aynı manevrayı kaş hizasında da tekrarlanır.Burun kökünden yanaklara doğru sıvazlama manevrası yapılır, aynı işlem üst ve alt çeneden şakaklara doğru tekrarlanır.Baş parmak alt çeneden şakaklara doğru hareket ettirilerek bebeğe gülümseme ifadesi verilir.

Göğüs masajı: Bebeğin omuzlarından başlayarak yumuşak harekelerle sıvazlanarak göğsüne doğru inilir. Her iki avuç içi bebeğin göğsüne yerleştirilir. Kitap sayfasını çevirir gibi eller hareket ettirilerek yuvarlak dairesel manevralar yapılır. Eller göğse konur, her bir el çaprazdaki omuza hareket ettirilir.

Kol masajı:Omuzlardan dirseklere doğru bir elinizle, sonra da ötekiyle sıvazlayarak kol masajına başlanır. Bebeğin kolu kaldırılarak, koltuk altlarına dairesel hareketler yapılır. Gövdeden bileklere doğru tüm kola ovuşturma yapılır, aynı işlem bilekten gövdeye doğru da tekrarlanır. İki elle bebeğin kolu kaldırılır, bir el içeri, diğer el dışarı olacak şekilde ve iki el içeri, iki el dışarı hareket ettirilir. Bebeğin elini açın, her parmaklarını sırayla ovulur. Elinin üstünü ve avucunun içini parmaklara doğru aşağı yukarı ovulur. Tüm bunları tamamladıktan sonra anne el avuç içleriyle bebeğin kollarını yukarıdan aşağı doğru yuvarlayarak hafifçe ovuşturulur. Son olarak, bebeğin bileklerini el  avuçlarının içine alınarak, içe doğru ve dışa doğru dairesel şekilde sıvazlanır. El bileklerinden yukarıya doğru tüm kola  bu hareketler yapılır. İki elle, el bileği hafifçe kavranıp, hafif kavramayı bırakmadan omuza doğru tüm kola sıvazlama yapılır.Tüm hareketler birkaç kez tekrarlanır. Bebeğin ellerinin yağlanmamasına özen gösterilmelidir. Eğer yağlanırsa, ağzına götürebileceğinden ellerin hemen silinmesi gerekir.

Karın masajı (kolik masajı): Karın masajında yapılan her manevra bağırsakların çıkış yönü olan saat yönüne doğru yapılır ve bebeğin karnının sol tarafında ve alt kısmında sonlanır. Parmaklar veya avuç içi karında  sağ göğüs kafesinin hemen altına, saat 11 hizasına konur ve okşayarak ve sıvazlayarak karın etrafında tam bir yuvarlak çizilir. Birkaç kez (5-6 kere) tekrarlanır. Sonra bebeğin bacaklarını havaya kaldırıp, dizlerden bükerek hafifçe karına doğru bastırılıp,  10 saniye bekletilir ya da hafif hafif ileri geri hareket ettirilir. Göbek bağı henüz düşmemiş bebekler için göbek bağının olduğu bölge ıslatılmamalı ve çeşitli yağlar sürülmemelidir. Bu dönem enfeksiyona açık bir dönemdir ve dikkatli davranılmalıdır.

Karın masajında bazı manevralar vardır: Kum çekme manevrası:Eller kubbeleştirilerek, mide üzerine konur ve midedeki gazı bağırsağa iletmek amacıyla, kubbe şeklindeki eller tıpkı kum çeker gibi aşağı doğru hareket ettirilir. 6 kez tekrarlanır.Güneş-ay manevrası: Sol el saat 11 hizasına konur ve karın etrafında tam bir yuvarlak çizilir (güneş). Diğer el saat 11’den 5 hizasına kadar yarım bir ay çizer. Bu manevra da 6 kez tekrarlanır. Böylelikle anüs açılarak, bebeğin gazının çıkmasına yardımcı olunur. Yürütme manevrası: Elin 2-3 parmak ucu bebeğin karnının sağ alt tarafına konur. Yukarı, yan ve sağ alt tarafa doğru yürüme hareketi yapılarak, parmağımızın altında gaz olup olmadığı hissedilmeye çalışılır, varsa gaz baloncuğu parmakla yürütülerek barsak dışına doğru yönlendirilir. I Love You Manevrası: İngilizce kelimelerin baş harflerinden esinlenerek, eller karında, önce sol tarafta yukardan aşağı doğru bir “I” harfi çizer. Sonra karnın üst tarafından bebeğin sağ tarafından soluna doğru ters bir “L” harfi çizer. Son olarak da bebeğin karnının sağ alt köşesinden başlanarak, sol alt köşede bitecek şekilde ters bir “U” harfi çizer. Bu manevra yapılırken sevgi dolu bir ses tonuyla bebeğe “Ben Seni Seviyorum” denir.

Sırt masajı: Bebek yüz üstü ellerin yağlı olduğu ve bebeğin kayabileceği akılda tutularak, dikkatlice battaniye/yastığa yatırılır. Tüm sırt okşanır. Sonra her iki elin işaret ve orta parmağı, omurganın her iki yanına (üstüne değil) konur, omuzdan kalçaya doğru minik dairesel hareketler ilesırt omurga kemiği etrafına masaj yapılır. Sonra sırt parmak içleri ile  boyundan kalçaya doğru,sırtı boynundan aşağıya kalçaya kadar ve kalça dahilhafifçe sıvazlanır.

Bacak masajı: Bacak masajı kollara uygulanan masaja çok benzer. Öncelikle bacakların her yeri önce yukarıdan aşağıya ve sonra aşağıdan yukarıya doğru okşayarak sıvazlalanır.Bacağı her iki eli ile yukarı kaldırarak tutulur ve elleri birbirine ters yönlerde çevirerek bacak ovulur, kalçadan bileğe doğru ellerin bu hareketi sürdürülür. Aynı hareket bilekten kalçaya doğru tekrarlanır. Kollara uygulanan burma yöntemini eller aşağı yukarı hareket ettirerek bebeğin bacağına da uygulanır. Başparmakla topuktan başlayarak, parmaklara doğru ayak tabanı ovulur.Ayak parmaklarının her birini teker teker ovulur.Baş ya da işaret parmağıyla ayak parmaklarının altına hafifçe bastırıp serbest bırakılır. Ayağı avucunuzda tutarak bilekler etrafında yavaşça döndürülür, ayak bileğine ve parmakların eklemlerine yapabileceği hareketler yaptırılır. Dizler kırılır, bacakları kalçadan kırılır ve karına doğru bastırılır, 10 saniye bekletilir, bu işlemi 5-6 kez yapılır.Aşağıdan yukarıya doğru tüm bacak sıvazlanır. Bu işlem birkaç kez yapılır  ve masajı bitirilir.

Tüm vücut masajı yapıldıktan sonra, bebeğin tüm vücudunu okşayarak, bebeğinize masaj yapmanıza izin verdiği için teşekkür ederek masajı sonlandırın.Masaj her gün aynı manevra ile tamamlanmalıdır. Bebek bir süre sonra bu hareketin masajı sonlandırma hareketi olduğunu kavrayacak ve masaja ilişkin beklentisi de sonlanacaktır.